Wieś Strzebowiska

Wieś Strzebowiska jest położona nad potokiem Kalnica, po stronie działu wodnego jakim jest przełęcz Przysłup.

Lokowano ją na prawie wołoskim w najdalej wysuniętym na południowy wschód skrawku dóbr Balów z Hoczwi. Po raz pierwszy została wymieniona w 1561 roku, jako posiadająca jeszcze wolniznę. Jej pierwotna nazwa to „Zruboviszcze"- wywodząca się z ukraińskiego- „zrubowaty"- czyli zrębywać, wyrąbywać. Następnie od końca XIX wieku do 1967 roku były to Strubowiska, które zmieniono na Strzebowiska, by brzmiało bardziej po polsku. Pierwszym właścicielem wsi był Mateusz III Bal /lata 1552- 1595/. W rękach tej rodziny Strzebowiska pozostawały aż do śmierci ostatniej przedstawicielki rodu Salomei z Balów Karsznickiej w 1770 roku. Przed 1790 rokiem osadę tę, wraz z sąsiednimi wsiami kupił Franciszek hr. Łoś. Pod koniec XIX wieku majątek przeszedł w ręce Stanisława Wysockiego. Dzięki niemu w latach 1900-1904 przez wieś przeprowadzono tory kolejki wąskotorowej z Majdanu do Kalnicy. Ostatnim właścicielem w latach 1938- 1939 był Lucjan Borck - Prek z Kalnicy. W 1921 roku wieś liczyła 53 domy i 278 mieszkańców.

W okresie międzywojennym we wsi mieszkały dwie rodziny cygańskie, trudniące się kowalstwem i muzykowaniem. Z usług kowalskich Tynia Hałuszki oprócz Strubowisk korzystała również Kalnica i Przysłup. Wyrabiał on okucia do kół, sań, siekiery, motyki itp. Za swoją pracę nigdy nie brał pieniędzy, jedynie żywność. Tynio był też wziętym skrzypkiem na weselach i zabawach, pomimo tego, że słabo słyszał. Mieszkańcy Strzebowisk chodzili w celach zarobkowych do wsi Ruskie po słowackiej stronie.

Tamtejsi gospodarze często zatrudniali polską ludność do łuszczenia kukurydzy. Robiono to oczywiście ręcznie. Przy okazji był to sposób zdobycia odrobiny żywności. Pracujący chłopi zawiązywali sobie sznurkami nogawki spodni i później, pod nieuwagę gospodarza wsypywali do nich kukurydzę, a po skończeniu pracy przemycali ją do domu.Już około 1700 roku zbudowano tu pierwszą cerkiew. Druga również drewniana, na miejscu poprzedniej, powstała w 1843 roku. Obydwie nosiły wezwanie Najświętszej Marii Panny. Ta ostatnia uległa zniszczeniu po 1945 roku. Jeszcze kilka lat temu na cmentarzu cerkiewnym znaleźć można było trzy żelazne krzyże wieńczące cerkiew. Dziś, w miejscu gdzie stała cerkiew, rośnie kępa świerków. Sam cmentarz położony jest na rozległym wzgórzu gęsto porośniętym drzewami. Nie zachowały się tu żadne kamienne nagrobki. Przy drodze głównej, w półkolu starych lip, stoi murowana, pobielona kapliczka z wnęką, w której znajduje się figurka Matki Boskiej. Jej budowę fundował mieszkaniec wsi Wasyl Podolak około 1920 roku.

W czasie wojny we wsi kwaterowała sotnia UPA dowodzona przez „Wesełego". 21 marca 1945 roku miejscowość została otoczona przez dwa bataliony NKWD wspomagane przez oddział Wojska Polskiego i milicjantów z Cisnej. Było to jedno z największych starć z ukraińską partyzantką w Bieszczadach. Ukraińcy przez kilka godzin stawiali opór, by mieć czas na ewakuację dużej liczby chorych i rannych. W końcu uciekli do lasu ze stratą 13 zabitych. Podczas walki niemal cała wieś spłonęła. Według jednej z relacji spalili ją sowieci po ucieczce UPA. Po tym wydarzeniu pozostali przy życiu ludzie, budowali sobie ziemianki i szałasy, dopiero latem zaczęli odbudowywać domy. Większość mieszkańców Strubowisk wywieziono pod przymusem na Ukrainę w 1946 roku. W ramach akcji „Wisła" w dniach 28 kwietnia- 10 maja 1947 roku wysiedlono z osady pozostałe 30 osób. Wieś zupełnie opustoszała.

Dziś w Strzebowiskach stoi kilkanaście nowych domów. Mieszka tu 77 osób.

Komentarz: